​Trong hai cuộc kháng chiến kháng chiến Chống Pháp và chống Mỹ, huyện Cẩm Mỹ có 50 người con tham gia cách mạng bị địch bắt tù đày. Tại các nhà tù, trải qua không biết bao nhiêu đòn roi, thủ đoạn tra tấn của kẻ thù, nhưng những người chiến sĩ cách mạng vẫn kiên cường, bất khuất không chịu khuất phục, một lòng với Đảng, với cách mạng. Một trong những tấm gương kiên trung đó có thể kể đến là bà Nguyễn Thị Thoại (mọi người thường hay gọi với cái tên thân thương là Má Sáu Thoại), hiện cư ngụ tại ấp Suối Sóc, xã Xuân Mỹ.

Má Sáu sinh năm 1938, trong gia đình là cơ sở cách mạng, vì thế Má Sáu tham gia hoạt động cách mạng từ khi còn rất trẻ với các nhiệm vụ như: vận chuyển thuốc tây, dây dù, dây điện, đèn pin...đến các cơ sở cách mạng và nhận tài liệu mang về.

Bị địch bắt khi mới ngoài 20 tuổi, Má Sáu trải qua không biết bao nhiêu nhà tù lớn, nhỏ như: Long Khánh, Chí Hòa, Thủ Đức...và bị đày ra nhà tù Côn Đảo tới 4 lần.

Lần đầu tiên Má Sáu bị bắt vào năm 1960, má Sáu bị địch bắt, chúng đưa Má ra đồn công an Long Khánh. Mặc dù bị tra hỏi nhưng Má đã không nhận ai và nói mình không biết gì và kêu oan đòi thả tự do. Má bị địch tra tấn ngất xỉu mấy lần nhưng vẫn không khai thác được gì nên địch đưa má xuống giam ở nhà giam Chí Hòa. Mấy tháng sau, chúng đưa Má về Thủ Đức rồi đày biệt giam.

Năm 1962, quân địch đưa má về xử theo luật10/59 tại Long Khánh, Má bị kết án 6 năm tù nhưng thực tế Má đã bị giam 14 năm. Ở trong tù Má cùng các chiến sĩ cách mạng khác vẫn đấu tranh đòi tự do. Năm 1969, chúng đưa Má cùng hơn 30 người khác ra Côn Đảo. Tại địa ngục trần gian này, Má Sáu cùng chiến sĩ tiếp tục đấu tranh đòi tự do, đòi tăng thêm thịt, cá, rau xanh trong xuất ăn của tù.

Mặc dù chịu bao nhiêu cực khổ nhưng Má vẫn quyết tâm chiến đấu ngoan cường quyết tâm sống để chống lại bọn Mỹ ngụy theo lời dạy của Bác: “ Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào”.  Nói về những sự tra tấn dã man của địch, những khó khăn gian khổ mà các chiễn sĩ cách mạng phải trải qua tại nhà tù Côn Đảo, Má Sáu cho biết: “Nó mở máy, bắt mình đầu hàng. Mình phản đối, chúng đưa ra Côn Đảo. Ra tới nơi, chúng dăng một hàng như quỷ sứ dưới địa ngục, nó nắm lôi mình từ đó vào chuồng cọp. Quần áo không có, chúng nó lấy hết, còn 1 bộ mặc trên người, chúng lôi rách hết. Cái thùng cầu nó đóng bằng thùng gỗ, trét dầu hắc ở bốn góc. Khi minh đi tiêu, đi tiểu nóng chảy ra, ruồi bu đầy, cơm mình đưa tới dòi 1 lớp dày, mình gạt lớp trên đi để ăn cơm. Lần sau nó biết nó trộn đều dòi với cơm. Đây không phải sợ chết, chị em bàn nhau phải  ăn để sống và chiến đấu nên phải động viên nhau ăn. Mỗi lần đàn áp mình nó đổ vôi bột xuống, cho thấm vào mình làm cho mình lở loét...”

Đó chỉ là một phần nhỏ những khó khăn mà những người chiến sỹ cách mạng tù đày như Má phải trải qua. Gian khổ là thế nhưng lý lưởng cách mạng, lòng yêu nước đã giúp cho Má Sáu cùng các chiến sỹ cách mạng luôn giữ vững lập trường cách mạng, kiên cường, bất khuất không chịu khuất phục, một lòng một dạ với Đảng, với cách mạng. Má chia sẻ: “Vì mình đã quyết tâm người chiến sĩ cách mạng chiến đấu để bảo vệ đất nước, bảo vệ cách mạng. Mình không khuất phục kẻ thù, tất cả một lòng chống địch, dù nó có đánh chết. Mình làm sao tinh thần không được suy nghĩ để suy sụp, phải phấn đấu lên, phải thấy đó là nhiệm vụ của mình với tổ quốc”.

Đất nước giải phóng, Má Sáu cùng đồng đội được đón về đất liền chăm sóc chu đáo.  Năm 1975,  Má được kết nạp vào hàng ngũ Đảng cộng sản Việt Nam. Trở về địa phương, Má tiếp tục làm công tác công đoàn tại Công ty Cao su Đồng Nai, làm Hiệu trưởng quản lý trường Mầm non Hữu Nghị (nay là trường Mầm non Xuân Mỹ). Đến năm 1987, thì má về hưu sống tại ấp Suối Sóc – Xuân Mỹ cho đến nay. Tên của Má Sáu được ghi trong tập sách “ Ký ức vàng lửa” do Ban Tuyên giáo tỉnh Ủy – ban liên lạc chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày tỉnh Đồng Nai  xuất bản năm 2014.

 

MINH NGUYỆT – MINH MẪN